بررسی تطبیقی مفهوم "خود" از دیدگاه روان شناسی انسان گرا و عرفان اسلامی و استنتاج دلالت های تربیتی آن

بررسی تطبیقی مفهوم خود از دیدگاه روان شناسی انسان گرا و عرفان اسلامی و استنتاج دلالت های تربیتی آن در چندین سال اخیر نظریه های روان شناسی در برنامه های آموزشی و تربیتی کشورمان جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. از این میان می توان به روان شناسی انسان گرایی اشاره کرد. تصویری که این روان شناسان از انسان به دست می دهند، خوشبینانه و امیدبخش است.. آن ها محور اصلی نظام فکری خود را بر "خود" و "خودشکوفایی" بنا نهاده اند. مکتب عرفان اسلامی نیز که ریشه در منابع اصیل اسلامی دارد، منبعی غنی از مباحث انسان شناختی است؛ و یکی از مکاتبی است که در سطح وسیع به موضوع"خود" و"خودشناسی" پرداخته است. با توجه به اهمیت مفهوم"خود" به عنوان یکی از ارکان تعلیم و تربیت، هدف کلی این پژوهش، بررسی تطبیقی مفهوم خود از دیدگاه روان شناسی انسان-گرا و عرفان اسلامی و استنتاج دلالت های تربیتی آن می باشد. با توجه با این هدف، ابتدا دیدگاه مازلو و راجرز به عنوان اصلی ترین نمایندگان روان شناسی انسان گرا و نجم الدین رازی و عزیزالدین نسفی به عنوان نمایندگان عرفان اسلامی بررسی و سپس به شباهت ها و تفاوت های این دیدگاه ها در خصوص مفهوم خود پرداخته شده است و دلالت های تربیتی برآمده از آن مورد بررسی قرار گرفت. پژوهش حاضر که از نوع تحقیات کیفی است با رویکردی غیر پیدایشی به استخراج مقوله های مورد نظر پرداخته است. داده های مورد نیاز با روش اسنادی جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده نیز با رویکرد توصیفی- تفسیری صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که گرچه میان روان شناسان انسان گرا و عرفان اسلامی دررابطه با خود و خودشناسی تفاوت هایی وجود دارد اما این تفاوت ها به گونه ای نیست که آن ها را در مقابل هم قرار دهد . از طرف دیگر شباهت های زیادی میان این دو دیدگاه در خصوص خود و خودشناسی وجود دارد که دلالت های تربیتی مشترکی را نیز در پی دارد و چنان چه تلفیق و گفتمانی سازنده میان آن ها صورت پذیرد کارکردشان در تعلیم و تربیت بیش تر و بهتر می شود.